برگزاری نشست هویت تاریخی و فرهنگی بابل در دانشگاه مازندران

به همت کانون تبرستان انجام شد:

برگزاری نشست هویت تاریخی و فرهنگی بابل در دانشگاه مازندران

       به گزارش روابط عمومی دانشگاه مازندران، نشست هویت تاریخی و فرهنگی بابل با حضور پژوهشگران شاخص بابل‌پژوه در دانشکده علوم انسانی و اجتماعی برگزار گردید.

        بر اساس این گزارش، در این نشست که به همت کانون تبرستان دانشگاه مازندران برگزار شد، دکتر امامعلی شعبانی عضو هیات علمی گروه تاریخ و استاد مشاور کانون تبرستان دانشگاه، پیرامون برنامه‌های کانون مذکور از جمله سلسه نشست‌های تاریخ شهرهای مازندران و جایگاه آنان در تاریخ ملی ایران مطالبی را بیان داشت.

         در ادامه، دکتر شهرام قلی‌پور گودرزی با اشاره به پیشینه تاریخی بابل و نیز تحول در نام این شهر گفت: بر پایه شواهد باستان‌شناسی به‌دست‌آمده از کاوش‌های «شهنه‌پشت و قلعه‌بن بابل»، آثار سکونت انسانی با قدمتی حدود چهارهزار سال در این منطقه شناسایی شده است. این داده‌ها نشان می‌دهد که بابل، پیش از دوره اسلامی دارای پیشینه‌ای کهن و ساختارهای اجتماعی فرهنگی پایداری بوده و نام‌های اولیه آن، هم‌چون مامطیر/ ممطیر، ریشه در ویژگی‌های طبیعی منطقه، محیط پرآب، تالابی و سرشار از پرندگان داشته است. برخی منابع اسلامی، نام «مامطیر» را برگرفته از تعبیر «ماء و طَیر» می‌دانند. در سده‌های پس از اسلام، مامطیر شهری آباد با مسجد جامع، بازار، علما و قضات بوده و تا پیش از یورش مغول رونق چشمگیری داشته است. پس از حمله مغول و تخریب بسیاری از شهرهای مازندران، این نام نیز رو به زوال رفت و در دوره‌های بعد، ناحیه با عنوان بارفروش‌دِه شناخته شد. بارفروش ده به‌ سبب رونق دادوستد محلی، قرارگیری در مسیرهای تجاری و تجمع اصناف، به‌تدریج به مرکز اقتصادی منطقه تبدیل شد و نام آن در گفتار عمومی ساده شده و به «بارفروش» تغییر یافت. در نهایت، در دوره پهلوی و با سیاست‌های یکسان‌سازی نام‌ها و تأکید بر هویت ملی، نام «بارفروش» در سال ۱۳۱۰ش رسماً به «بابل» تغییر یافت؛ نامی برگرفته از رودخانه بابل‌رود (باوُل) که از کنار شهر می‌گذرد و در حافظه تاریخی مردم ریشه داشت. این تغییر همچنین نشانه انتقال کارکرد شهر از مرکز صرفاً اقتصادیِ «بارفروش» به یک شهر اداری و مدرن‌تر بود.

       محور سخنرانی دکتر یوسف الهی نیز به تحولات تاریخی شهر بابل اختصاص داشت که با تاکید بر این‌که مامطیر، بارفروش، و امروز بابل، شهری است که در گذر تاریخ، بارها دستخوش تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شده است، اظهار داشت: از قرون نخستین، تا قیام مرعشیان، تا بحران‌های صفویه و زندیه، و سرانجام تحولات قاجاریه، این شهر همواره نقشی موثر در تاریخ مازندران ایفا کرده است. شناخت این فراز و فرودها نه تنها ما را با گذشته‌ پرشکوه و پرچالش این دیار آشنا می‌سازد، بلکه چراغی است برای فهم بهتر هویت فرهنگی و اجتماعی امروزمان.  در سال ۲۵۰ هجری، حسن بن زید در روز عید قربان وارد مامطیر شد و با استقبال پرشور مردم روبه‌رو گردید. این رخداد، نقطه‌ عطفی در تاریخ مذهبی و اجتماعی منطقه بود.  یاقوت حموی در قرن پنجم، مامطیر را از نقاط معتبر مازندران معرفی می‌کند. در قرن هشتم، این شهر در دست کیاییان جلالی بود، اما با قیام مرعشیان در سال ۷۶۳ هجری، سرکوب شدند. حضور میر بزرگ مرعشی و دراویش، رونق معنوی و اقتصادی شهر را دوچندان ساخت. از قرن نهم، بازار محله‌ بارفروش‌ده، چنان توسعه یافت که مامطیر در آن ادغام شد. در قرن نهم و دهم، بارفروش‌ده گرفتار رقابت سرکردگان مرعشی شد. تخریب مسجد جامع و عمارت سلطان مراد، و سپس بازسازی آن به دست شاه عباس صفوی در قرن یازدهم، از مهم‌ترین رخدادهای این دوره بود. در دوره‌ کریم‌خان زند، حسین قلی‌خان جهانسوز، بارفروش را مرکز حکومت خود قرار داد و سرانجام با حمله‌ زکی‌خان زند، مردم شهر متحمل کشتاری فجیع شدند. در عصر قاجاریه، میرزا محمد شفیع بندپی به مقام وزارت و صدارت رسید و توجه ویژه‌ای به عمران بارفروش داشت.  در سال‌های ۱۲۲۳ و ۱۲۲۴ هجری، زلزله‌ای مهیب شهر را لرزاند؛ رضاقلی‌خان هدایت که در آن زمان کودک بود، خاطره‌ هولناک آن روزگار را ثبت کرده است. طاعون‌های متعدد در سال‌های ۱۱۹۸، ۱۲۵۱، ۱۲۶۱ و ۱۲۶۹ جمعیت شهر را از ۷۰ هزار نفر به ۴۰ هزار کاهش داد. با این حال، در دوره‌ ناصرالدین‌شاه، رونق بازار، جمعیت را دوباره به حدود ۶۰ هزار رساند. شورش بابیه در بقعه‌ شیخ طبرسی(۱۲۶۴–۱۲۶۵) و درگیری مردم با یهودیان در سال ۱۲۸۷، از دیگر رخدادهای مهم این دوره بود. این مرور تاریخی نشان می‌دهد که بابل امروز، وارث قرن‌ها تجربه‌ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. هر نامی که بر آن نهاده شدـ مامطیر، بارفروش، یا بابل ـ در حقیقت آینه‌ای از هویت و پایداری مردم این دیار است.

       کتاب‌شناسی موضوعی شهرستان بابل، پایان‌بخش نشست بود که توسط استاد مهدی تقی‌پور حیدری ارایه گردید. وی با اشاره به این‌که مطابق با بررسی به عمل آمده، از ۱۳۱۰ش تا شش ماه نخست ۱۴۰۴ش، تعداد ۶۲۴ عنوان کتاب، پیرامون موضوعات مختلف شهرستان بابل تالیف شده است تصریح کرد: از این میان، ۳۱ عنوان کتاب(۵درصد) تا سال ۱۳۶۰ش منتشر شده‌اند و ۵۹۲ عنوان کتاب( ٩۵ درصد) دیگر طی چهار دهه اخیر به چاپ رسیده اند. از لحاظ پوشش موضوعی به ترتیب: شهیدان با ۱۴۸ عنوان( ٢۴ درصد)؛ سرگذشت‌نامه و خاطرات ۱۳۰ عنوان( ۲۱ درصد)؛ آمارنامه، گزارش عملکردی با ۵۴ عنوان( ٢١درصد)؛ ادبیات ۵۲ عنوان( ٨/۵ درصد)؛ مونوگرافی روستا ۳۶ عنوان( ۶ درصد)؛ مونوگرافی شهر ۳۴ عنوان( ۵/۵ درصد)؛ یادنامه‌ها و مشاهیر با ۳۰ عنوان( ۵ درصد)؛ هنر ۲۲ عنوان؛ نمونه‌پژوهی ۲۱ عنوان و اماکن مذهبی ۱۹ عنوان را به خود اختصاص داده‌اند. پیرامون این شهرستان موضوعات بسیاری وجود دارد که به آن پرداخته نشده است که از جامعه دانشگاهی انتظار می‌رود با انگیزه و علاقه‌مندی ورود نموده و با تالیف و پژوهش و نشر آن در هویت‌دهی و آگاهی‌بخشی این کهن شهر مازندران، مسوولانه نقش‌آفرینی داشته باشند.

روابط عمومی دانشگاه مازندران​​​​​​​